Mô hình TOD (Transit-Oriented Development), hay Phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng, là một khái niệm quy hoạch đô thị tập trung vào việc tạo ra các khu vực đô thị sầm uất, đa chức năng, có mật độ cao và thân thiện với người đi bộ, xoay quanh các điểm dừng/nhà ga của hệ thống giao thông công cộng chất lượng cao (như tàu điện ngầm, đường sắt đô thị, xe buýt nhanh…).

Các đặc điểm cốt lõi của mô hình TOD:

• Tập trung gần điểm giao thông công cộng: Các công trình xây dựng (nhà ở, văn phòng, thương mại, giải trí) được quy hoạch và phát triển tập trung trong bán kính đi bộ hợp lý (thường khoảng 400 – 800 mét, tương đương 5-10 phút đi bộ) xung quanh các nhà ga, trạm dừng của hệ thống giao thông công cộng.
• Mật độ sử dụng đất cao: Khuyến khích xây dựng các công trình cao tầng, đa dạng hóa loại hình sử dụng đất (nhà ở, văn phòng, cửa hàng, dịch vụ, công viên…) để tối ưu hóa không gian và tạo ra một khu vực đô thị sôi động, tự cung tự cấp.
• Thiết kế thân thiện với người đi bộ và xe đạp: Ưu tiên phát triển vỉa hè rộng rãi, an toàn, đường dành cho xe đạp, không gian công cộng hấp dẫn, và giảm sự phụ thuộc vào phương tiện cá nhân. Mục tiêu là khuyến khích cư dân đi bộ, đi xe đạp hoặc sử dụng phương tiện công cộng thay vì ô tô.
• Đa dạng về chức năng và dịch vụ: Khu vực TOD không chỉ có nhà ở mà còn tích hợp các tiện ích như trường học, bệnh viện, trung tâm mua sắm, khu vui chơi giải trí, văn phòng làm việc… tạo điều kiện cho cư dân sống, làm việc, học tập và giải trí mà không cần di chuyển xa.
• Giảm thiểu ùn tắc giao thông và ô nhiễm: Bằng cách khuyến khích sử dụng giao thông công cộng và giảm phương tiện cá nhân, TOD góp phần giảm thiểu tình trạng ùn tắc giao thông, giảm lượng khí thải carbon và cải thiện chất lượng không khí.
• Phát triển bền vững: TOD hướng tới một mô hình đô thị bền vững, tiết kiệm năng lượng, sử dụng tài nguyên hiệu quả và giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường.
• Khả năng thu hút đầu tư và tăng giá trị bất động sản: Sự tiện lợi về giao thông và tiện ích đa dạng khiến các khu vực TOD trở nên hấp dẫn, thu hút đầu tư và thường kéo theo sự gia tăng giá trị của bất động sản.

Lợi ích của mô hình TOD:

• Cải thiện giao thông: Giảm tắc nghẽn, giảm áp lực lên hạ tầng giao thông đường bộ.
• Bảo vệ môi trường: Giảm khí thải nhà kính, ô nhiễm không khí và tiếng ồn.
• Nâng cao chất lượng sống: Tạo ra môi trường sống tiện nghi, năng động, giảm thời gian di chuyển, tăng cơ hội tiếp cận tiện ích.
• Phát triển kinh tế: Thu hút đầu tư, tạo việc làm, thúc đẩy hoạt động thương mại và dịch vụ.
• Sử dụng đất hiệu quả: Tối ưu hóa việc sử dụng đất đô thị, đặc biệt là các khu vực có giá trị cao.
• Xây dựng cộng đồng: Tạo ra các khu phố sống động, đa dạng, khuyến khích sự tương tác xã hội.

Mô hình TOD tại Việt Nam:

Việt Nam, đặc biệt là các thành phố lớn như Hà Nội và TP.HCM, đang trong quá trình đô thị hóa mạnh mẽ và đối mặt với áp lực giao thông ngày càng tăng. Do đó, mô hình TOD đang được nghiên cứu và thí điểm áp dụng, đặc biệt là dọc theo các tuyến đường sắt đô thị (metro). Các khu vực xung quanh ga metro được kỳ vọng sẽ trở thành các trung tâm đô thị mới, thu hút dân cư và hoạt động kinh tế, góp phần giải quyết các vấn đề giao thông và phát triển đô thị bền vững.

Có thể nói, TOD không chỉ là một giải pháp quy hoạch mà còn là một triết lý phát triển đô thị hiện đại, hướng tới một tương lai xanh hơn, thông minh hơn và đáng sống hơn.